Bu başlık altında stratiform bulutlarının skew-t log (p) diyagramı üzerinden nasıl tespit edildiğini izah etmeye çalıştım. Konuyla ilgili sorularınızı yorum sekmesini kullanarak yapın.
Konuya başlamadan önce stratiform bulutlarının neler olduğunu bir açıklayalım. 🙂
Stratiform tipi bulut ifadesi, genel olarak oluşumlarında termik(ısıya bağlı) koşulların zayıf olduğu stratus, altostratus, sirrostratus, nimbostratus, stratocumulus gibi bulutları genel anlamda kapsamak için kullanılır. Bulutlar adveksiyon, konveksiyon ve radyasyonel ısı kaybı olmak üzere üç farklı nedenden dolayı oluşur. Konvekisyon, adyabatik olarak yükselen bir hava parselinin yukarıda ısı kaybederek doygun hale gelmesiyle; adveksiyon, soğuk veya nemli havanın yatay yayılımının neden olduğu küçük yoğunlaşma depresyonları ile; radyasyona bağlı ısı kaybı, bulutsuz soğuk gecelerde uzaya yansıyan ısı kaybı ve yer seviyesinde sıcaklığın yoğunlaşma noktasını yakalamasıyla bulut oluşturur.
Yoğunlaşma Depresyonu Ne demektir ?
En basit ifadeyle, sıcaklık ile ışba(çiğ noktası) sıcaklığının sayısal farkıdır. Depresyonun boyutu ne kadar küçülürse bulut oluşumu o kadar kolaylaşır. Yoğunlaşma depresyonu sıfır çıkarsa, yani ışba sıcaklığı ve sıcaklık atmosferin herhangi bir seviyesinde birbirine eşitse hava tamamen kapalı overcast olacaktır. Stratus bulutu için diğer stratiform tipi bulutlarından farklı olarak, yoğunlaşma depresyonunun 1’den küçük olması kapalı bir hava için yeterlidir ve yoğunlaşma depresyonunun stratus için 1-2 değeri yer yer seyrelen, 2-5 arasında parçalı veya kısmi sis durumuna işarettir.
Stratiform bulut tiplerinin varlığını tespit ederken başlıca kural, yoğunlaşma depresyonunun 5’ten küçük olduğuna dikkat etmektir ve genellikle bulut tabakasının üstünde az da olsa rüzgâr yön değişimi ile birlikte tepe enverziyonu bulunur. Hem yön değişimini, hem de tepe enverziyonlarını alansal çözünürlüğü yüksek olan ARW-WRF, NMM gibi modeller daha başarılı şekilde yakalar, bu yüzden alansal çözünürlüğü daha düşük olan GFS-UKMO-ECMWF gibi modelerin skew-t log (p) çıktıları bu iki koşulu kaçırabilir.
Aşağıda yoğunlaşma depresyonudan bulut yoğunluğu tahminine yönelik 3 örnek var, birlikte inceleyelim.
Şekil 1 – Yoğunlaşma depresyonunun sıfır olduğu, tam bir kapalı hava örneği:
Şekil 2 – birinci şekil ile benzer koşullarda bir örnek daha…:
Şekil 3 – Yoğunlaşma depresyonun 1 civarında olduğu, yer yer seyrelen bulutlu hava örneği:
Her üç şekilde de, doygun hava kütlesinin olduğu seviyenin hizasında yan taraftaki rüzgar skalasında rüzgar yön değişimi olduğu belli oluyor.
Stratiform tipi bulutların taban ve tavan seviyesi nasıl tespit edilebilir ?
Yukarı da stratiform bulutlarının üstünde genellikle bir tepe enverziyonu bulunduğunu belirtmiştim. Bununla birlikte yoğunlaşma depresyonundaki büyümeden de (genellikle enverziyon ile birlikte büyüme de eş zamanlı olarak gerçekleşir) tepe seviyesini anlayabiliriz.
Aşağıda Belgrad’a ait 10 Aralık 2012 tarihine ait balon ölçümü sonucu var.
670 mb (3381 metre) seviyesinde yoğunlaşma depresyonunun 1.8 olduğunu, bu seviyenin yukarısında hızla büyüdüğünü görüyoruz. Demek ki, stratiform bulutun tepe yüksekliği 3381 metre civarıdır.
Benzer şekilde 850 mb (1495 metre) seviyesinde 4.6’lık bir yoğunlaşma depresyonu var, 5 değerinden küçük değelerde bu bulutların varlığından şüphe etmemiz gerektiğine göre bulutun taban seviyesi yaklaşık bu seviyededir çünkü yer seviyesine doğru, yoğunlaşma depresyonun büyüme eğiliminde olduğunu görüyoruz. Ayrıca, yoğunlaşma depresyonu en az 1’den büyük olduğuna göre çoğunlukla bulutlu bir havadan söz edebiliriz.
ÖNEMLİ NOTLAR:
Yağış düştükten sonra yapılan balon ölçümlerinden(RAOB) oluşturulan skew-t log (p) diyagramı ve yağmur profiline uygun skew-t model çıktıları, stratiform tipi bulut tahmini açısından yanıltıcı olabilir. Bunun temel nedeni, yağışla birlikte sounding boyunca nemin artmasıyla sıcaklık ve ışba sıcaklığı birbirine yaklaşır. Bu durum da genel olarak tabakalar boyunca küçük yoğunlaşma depresyona neden olur ve stratiform bulutların taban seviyesini tespit etmek hayli güçleşir.
MEHMET CAN TANYERİ